Aşırı sıcaklar insan ruh sağlığını nasıl etkiliyor

Son zamanlarda sıcakların aşırı artışıyla birlikte insanlar hava koşullarından sıkça şikayet eder hale geldiler. Bu durum kişiyi sadece fiziksel değil aynı zamanda ruhsal olarak da etkisi altına almaya başladı. Aşırı sıcakların insan ruh sağlığı üzerindeki etkileri üzerine Kocaeli Üniversitesi Hastanesi Ruh Sağlığı Ve Hastalıkları bölümünden Dr. Öğr. Üyesi Diğdem Göverti ile bir röportaj gerçekleştirdik. Sıcakların insan psikolojisi üzerine etkisi ile bu durumun nasıl üstesinden gelinebileceğine dair konuları ele aldık.

Aşırı sıcaklar insan psikolojisini nasıl etkiliyor?

Öncelikle aşırı sıcaklar dediğimiz sıcaklıklar nedir bunu açıklayarak başlayabiliriz. Son yıllarda ve özellikle bu yaz, deneyimlediğimiz gibi mevsim normallerinin yaklaşık 7-10 derece üzerinde hava sıcaklığına maruz kalıyoruz. Bildiğimiz üzere bunun nedeni küresel ısınma ve bu acil olarak harekete geçmemiz gereken  durumu da iklim krizi olarak adlandırabiliriz.Yüksek hava sıcaklıkları insan psikolojisini nasıl etkilediğine baktığımızda; Öncelikle fiziksel sağlığına etkilerinden ve bunların ikincil olarak ruhsal sağlık üzerine etkilerinden bahsedebiliriz. Yüksek hava sıcaklıkları fazla su kaybı, güneş çarpmaları, ani tansiyon değişiklikleri gibi fiziksel semptomlara neden olabilir ve bu durumlar ruhsal olarak da kişileri kaygılandırabilir. Özellikle yaşlı popülasyon bu sıcak havaya maruz kalmamaya dikkat etmeli. Bir veriye göre geçen yıl Avrupa’da 61.000 üzerinden insan sıcak havalarla ilişkili olarak hayatını kaybetmiş.Bunun dışında ruh sağlığını etkileyecek durumlardan biri orman yangınları gibi afetler ve bunların yarattığı travmalardır. Güncel olarak Yunanistan’ın Rodos Ada’sındaki orman yangını ne yazık ki ancak 6. Günde kontrol altına alındı. Birçok insan yakınlarını, evini kaybetti. Bu kişilerde travmaya bağlı akut stres yanıtı görülebilir. Aynı zamanda bu afetler kişileri gezegenimizle ve dolaylı olarak var oluşumuzla ilgili bizleri kaygılandırabilir. Bu konuyla ilgili güncel terimler bulunmaktadır. Örneğin bu duruma eko-anksiyete denmektedir.Bunun dışında yüksek hava sıcaklıkları sinirlilikte artış, tükenmişlik ve bir araştırmaya göre intihar oranlarınla artışa neden olduğunu göstermiş. JAMA Psikiyatri dergisinde yayınlanan, 2010-2019 yıllarında 2.2 milyon katılımcı ile yürütülen bir araştırmaya göre; ABD’de yazın en sıcak günlerinde, en soğuk günlerine göre ruh sağlığı sorunları nedeniyle yaklaşık yüzde 8 daha fazla acil servise başvuru görülmüş. Kendine zarar verme, madde kullanımı, kaygı ve şizofreni gibi hastalıklar acile başvuran hastalarda tutarlı bir şekilde artan nedenler bazıları.

Aşırı sıcaklar insanı ruhsal olarak etkilediği gibi yaşam kalitesini ve potansiyelini düşürebilir mi, Bu durum çalışan bir birey için iş verimini nasıl etkiler?

Yüksek hava sıcaklıkları kişilerde hem fiziksel hem de ruhsal değişikliklere neden olabilir. Bu iki sağlık komponentini birbirinden ayıramayız. Gün için yüksek sıcak havaya maruz kalarak çalışmakta olan kişilerin üretkenlikleri düşer, işlevsel olmamakla birlikte iş yeri yaşamsal olarak sürdürülemez hale gelebilir. Bu noktada iş yerleri çalışanları için şartlarını optimal koşullara getirmeli, soğutucular ile çalışma mekanları desteklenmelidir.

Sıcak havalar aynı zamanda kişide var olan hastalıkları tetikleyebilir mi ?

Özellikle yaşlılar, kalp hastalığı, şeker hastalığı olanlar, bebekler ve evsizler sıcak havalara diğer gruplara göre daha duyarlıdırlar. Bu kişilerde hem kronik hastalıklara hem de kullandıkları ilaçlara ikincil olarak su kaybı-dehidratasyon sıklığı daha fazladır. Aynı zamanda bazı psikiyatrik ilaçların kullanımında da susuz kalmamaya dikkat edilmelidir. Bipolar bozukluk tanılı hastalarımız lityum kullanabilirler ve su kaybına bağlı lityum zehirlenmesi yaşayabilirler.

Sıcak hava şartlarında eve kapanma durumu asosyalliği doğurur mu? Bu durum nasıl engellenebilir?

Eve kapanmak veya evden çalışmak sosyal izolasyonu beraberinde getirebilir. Ancak imkanlar dahilinde yılın belli aylarında gerçekleşen sıcak hava dalgalarından korunmak için serin ve elverişli sıvı takviyesi alınabilecek yerlerde çalışmak ya da evden çıkmamak iyi bir çözüm olabilir. Ancak ilerleyen yıllarda daha şiddetli ve uzun süren sıcak hava dönemleri olması bekleniyor. Bu gibi iklim değişikliği kaynaklı durumlar için temel önlemler alarak ve uygulayarak başlayabiliriz.

Yazın sıcak hava dolayısıyla insanların daha gergin olduğu görülüyor bu durum suça yatkınlık derecesini arttırabilir mi ?

Yukarıda da belirttiğim gibi yüksek hava sıcaklıkları hem doğrudan hem de dolaylı olarak yoğun duygusal tepkilere neden olabilir. Sıcak hava dalgaları; sinirlilik, intihar, şiddet içeren davranışlar gibi durumlarla ilişkilendirilmiş.

Aşırı sıcak havaların genel olarak insan psikolojisini etkilememesi için neler yapılabilir? Hava sıcaklıklarının olumsuz etkilerinden korunmak için neler önerebilirsiniz?

Öncelikle ruhsal sağlığımızı korumak adına fiziksel bazı önlemler alınmalıdır. Yeteri kadar su içmek, belli saatlerde özellikle öğlenleri dışarı çıkmamak, şapka takmak, rahat kumaşlar tercih etmek, vücut ısısını düşürmek adına serinletici olan mekanlarda bulunmak ya da ılık duş almak öneriler arasındadır. Herhangi bir acil durumda ise bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.Eğer kişilerde var olan bazı ruhsal semptomlar sıcaklık artışı ile şiddetlendiyse kişiler mutlaka bir ruh sağlığı profesyonelinden yardım almalıdır.İklim değişikliğinin insan ruh sağlığını birçok yönden etkilemesi ve bu etkilerin giderek artması muhtemeldir. Daha temel ve kalıcı çözümlerden bahsetmek gerekirse gezegenimizi korumak adına elimizden geleni yapmak ve iklim krizi için adımlar atmak zorundayız. Sera gazlarının azaltılması, fosil yakıtlara dayalı enerji tüketiminin azalması, alternatif ve sürdürülebilir verimli enerji kaynakları geliştirilmesi ve kullanılması , yeşil alanları azaltıcı yıkıma son verilmesi, karbon ayak izini azaltmak gibi planlamalar yapılması; iklim değişikliği, küresel ısınma ve etkilerinin önüne geçmek için yapılması gerekenlerden bazılarıdır. Bu anlamda iklim değişikliği sonuçlarını hafifletmek ve etkisini azaltmak için ulusal ve uluslararası düzeyde iş birlikleri, programlar ve eylem planları oluşturulmalıdır.

Muhabir: Zeynep Gümüş