KOÜ’lü akademisyenler TÜBİTAK 1002 C projesini tamamladılar

Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisiliği Bölümü öğretim yelerinden Dr. Öğr. Üyesi Erkan Akpınar ve ekibi, TÜBİTAK 1002 C desteği kapsamında 11 gün süren deprem bölgesi incelemelerini tamamladı.

Ülkemizde 06.02.2023 tarihinde, Kahramanmaraş’ta gerçekleşen ve civardaki iller üzerinde yaygın yıkıcı etkisi olan 7.7 ve 7.6 büyüklüklerindeki ana iki deprem ve çok sayıda 5 büyüklüğü üzerinde artçı depremler meydana geldi. Söz konusu depremler nedeniyle meydana gelen yıkımın, inşaat pratiğinin, malzeme, zemin etkilerinin, hasar tiplerinin uzman gözüyle yerinde incelenmesi, raporlanması, değerlendirilmesi ve ortaya konulması, bu tip üzücü sonuçların bu ölçekte bir daha yaşanmaması için büyük önem arz etmektedir. Üniversitemizden çeşitli ekipler, depremin ardından büyük bir özveriyle sahada inceleme ve yardım için harekete geçti.

Kahramanmaraş depremlerinde ortaya çıkan üzücü ve can yakan sonucun yerinde tespiti için TÜBİTAK, depremlerin hemen sonrasında 1002 C, Doğal Afetler Odaklı Saha Çalışması Acil Destek Programı açtı ve birçok üniversitede bu çağrı karşılık buldu. Üniversitemiz İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Dr. Öğr. Üyesi Erkan Akpınar yürütücülüğünde Arş. Gör. Ömer Faruk Behçet ve doktora öğrencisi Ömer Faruk Özberk’ten oluşan inceleme ekibi, TÜBİTAK 1002 C programından aldıkları destek kapsamında ve Rektörümüz Prof. Dr. Nuh Zafer Cantürk’ün izin ve destekleriyle, harekete geçti ve deprem bölgesinde 11 gün süren, 7 il ve ilçelerindeki çalışmalarını tamamlayarak dönüş yaptılar.

TÜBİTAK 1002 C desteği kapsamında yapılan saha inceleme çalışmasında, Dr. Erkan Akpınar ve ekibi, deprem bölgesindeki hasar alan ancak yıkılmayan yapıları yerinde inceledi ve binalardaki hasar tiplerinin belirlenmesi çalışmalarını yürüttü. Saha inceleme çalışmalarında ayrıca, bölgedeki küçük/orta/büyük ölçekte sanayi yapılarındaki ve tarihi yapılardaki hasar durumu da yerinde incelenmiş ve tespit edilmiştir.

Dr. Öğretim Üyesi Erkan Akpınar, yaptıkları ön değerlendirmede bölgedeki hasarın ve yıkımların, medyada yaygın olarak dile getirilen malzeme kalitesinin kötü olmasının ve kötü zeminlerin etkisinin yanında, bunlar kadar önemli derecede hatta ötesinde tasarım ve inşaat imalat hatalarından da kaynaklanmış olduğunu belirtti. Ayrıca yeni yapılar için deprem yönetmeliğinde tanımlanan minimum kesit boyutlarının ve eksenel yük oranı sınırlarının tekrar değerlendirilmesinin gerekebileceğini dile getiren Dr. Erkan Akpınar, deprem yönetmeliğinde sadece öneri olarak verilen çerçeve sürekliliği ve perde duvar dağılımı ile ilgili kuralların da yeniden gözden geçirilerek, zorunluluk ifade eder bir biçimde tasarıma girmesinin gerekebileceğini ifade etti. Bunların yanında, meydana gelen depremlerin etkilerinin de deprem yönetmeliği tasarım spektrumunun üstünde olduğunu ve bu nitelikte birden fazla ard arda depremin meydana gelmesinin, yıkımlarda göz ardı edilemeyecek bir etken olduğunu vurgulamdı. Sahadan elde ettikleri bilgilerin değerlendirilmesinin ardından, oluşan hasar ve yıkımlara ilişkin hazırlayacakları raporun kamuoyuyla paylaşılacağı belirtildi. Ayrıca ekip olarak, saha çalışmasında kendilerine araç-gereç, lojistik ve konaklama konularında destek veren Kocaeli Valisi Seddar Yavuz’a, TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal’a ve ekibine, DKS Mühendislik, ASN Mühendislik, KMK Proje, Koruma A.Ş. firmalarına, Kocaeli KOTO’ya, İnş.Müh. Ferudun Çıkrıkçı’ya, İnş.Müh. Burak Elçi’ye, İnş. Müh. Hilal Elçi’ye incelemeler sırasında arayarak yardımcı olabileceklerini belirten Kocaeli Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümünden mezun olmuş eski öğrenci, hali hazırda meslektaşlara teşekkür ettiler.

Bölgedeki hasar tespit çalışmalarını büyük bir özveri ve fedakarlıkla yapmakta olan İnşaat Mühendislerinin, kimi zaman haksız ve yersiz ithamlarla karşılaştığını görmekten üzüntü duyduğunu belirten Dr. Erkan Akpınar, yapılan hasar tespit çalışmalarının deprem görmüş bu binalarda, depremin etkisinin tespitine yönelik olduğunu ve bunun belirli standartlaştırılmış kurallara bağlanan, görsel bir inceleme olduğunu vurguladı. Yapılan hasar tespit çalışmalarının sadece sahadaki mevcut durumun ortaya konmasını sağlayan bir çalışma olduğunu belirten Dr. Erkan Akpınar, söz konusu hasar tespit çalışmalarının bu binaların olası bir büyük depreme dayanıklı olup olmadığına yönelik bir çalışma olmadığı bilgisini kamuoyuyla paylaştı. Devam eden hasar tespit çalışmalarıyla, deprem sonrası binaların mevcut hasar durumunun, haritasının ortaya konulmasının, vatandaşların güvenliği açısından gerekli ve önemli ilk adım çalışma olduğu bilgisini paylaştı.

Dr. Erkan Akpınar ayrıca, İzmir Depreminden sonra medyaya vermiş olduğu demeçlerde kullandığı “binalarda güçlendirme yapılmış olsaydı, İzmir’de bu kadar can kaybı yaşanmazdı” ifadesindeki gerçekliğin, ne yazık ki Kahramanmaraş depremlerinde de kendisini misliyle gösterdiğini belirtmiştir. Yaşanan can kayıplarının, önceden yapılabilecek yapı deprem performansı değerlendirme çalışmaları ve güçlendirme işlemleriyle önemli ölçüde azaltılabileceğini vurgulayan Dr. Erkan Akpınar, halk arasında “deprem testi” diye bilinen yapı performans analizlerinin ve bunun yanında güçlendirme işlemlerinin, yalnızca yetkin, uzman ve konu hakkında daha önceden bilgisi ve tecrübesi olan İnşaat Mühendisleri tarafından gerçekleştirilebilecek çalışmalar olduğunu bildirmiştir. Ayrıca vatandaşlar arasında oluşan bir endişe olan, binalarında beton kalitesinin belirlenmesi amacıyla karot alma işlemlerine de dikkat çeken Dr. Erkan Akpınar, binalarda beton kalitesinin belirlenmesinde en güvenilir ve doğruluk derecesi en yüksek yöntemin karot alınarak kırılması olduğunu, bunun dışındaki diğer yöntemlerin hata oranlarının yüksek olduğunu ve sadece bir fikir verme mertebesinde kaldığını, yapı performans analizi yapılabilmesi için mutlaka, tıptaki biyopsi işlemi benzeri ve doğruluğu en yüksek yöntem olan karot sonuçlarına ihtiyaç duyulduğunu ifade etmiştir. Karot alma işleminin, yine biyopsi benzeri minimal bir değerde etkisinin olduğunu belirten Dr. Erkan Akpınar, yapıların deprem dayanımının belirlenmesinde karot alma işleminin diğer saha ön çalışmaları olan donatı sıyırma, zemin etüdü vb. çalışmalarla birlikte sadece veri toplama işlemi olduğunu, İnşaat Mühendislerinin gözetimi ve kontrolünde elde edilmesi gereken bu sonuçların, yapının deprem dayanımını tek başına veremeyeceğini önemle vurgulamıştır. Dr. Erkan Akpınar, yapı deprem dayanımının yalnızca, sahadan alınacak bu veriler kullanılarak yetkin, uzman ve konu hakkında daha önceden bilgisi ve tecrübesi olan İnşaat Mühendisleri tarafından, deprem yönetmeliğine uygun olarak yapılan doğrusal olmayan analizler sonucunda belirlenebileceği bilgisini paylaşmıştır. Bunun yanında binaların durumu hakkında, yetkin ve uzman İnşaat Mühendisleri tarafından gerçekleştirilebilecek görsel ön değerlendirme yöntemleri olan hızlı değerlendirme yöntemleri kullanılarak da fikir sahibi olunabildiğini belirten Dr. Erkan Akpınar, güvenilirliği düşük olan bu hızlı değerlendirme yöntemlerinin sadece fikir verme amaçlı kullanılabileceğini ve binanın çok iyi veya çok kötü (yani göçmeye sebep olabilecek nitelikte) olduğunu ayırt etmekte kullanıldığını, bu iki sınır durumun asarında kalan hızlı değerlendirme sonuçlarına sahip binalarda mutlaka deprem performans analizi yapılmak suretiyle durumun belirlenebileceği bilgisini kamuoyuyla paylaşmıştır. Daha önce gerek danışmanlık olarak gerekse bizzat yaptığı hızlı değerlendirme incelemelerinde ve görsel ön inceleme çalışmalarında, genel olarak %10-20 mertebesinde göçme oluşabilecek binaların çıktığını belirten Dr. Erkan Akpınar, büyük çoğunlukla yapıların deprem dayanımının belirlenmesi için hızlı değerlendirme yöntemlerinin ötesinde, yönetmelikte tanımlanan performans değerlendirme yönteminin uygulanması gerekliliği ile karşılaştığını vurgulamıştır. Deprem bölgesinde de ortaya çıktığı üzere, özellikle 2000li yılların ortasından önce yapılmış yapıların acilen deprem dayanım durumlarının belirlenmesinin ve gerekli durumda güçlendirme uygulamalarının yapılması gerekliliğini, vatandaşların can güvenliği açısından kamuoyuyla paylaştılar.