Göbeklitepenin çağdaşı Gre Fılla kazıları tamamlandı

Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü yürütücülüğünde, Göbeklitepe’nin çağdaşı olarak tanımlanan Diyarbakır’ın Kocaköy ilçesi yakınlarında yer alan Gre Fılla kurtarma kazıları tamamlandı.

Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ayşe Tuba Ökse'nin bilimsel danışmanlığında, Diyarbakır Müze Müdürlüğü başkanlığında Diyarbakır’ın Kocaköy ilçesi yakınlarında yer alan ve 2018 yılından beri sürdürülen kazı çalışmaları tamamlandı. Kazı çalışmaları süresince 3 bin 233 eser gün yüzüne çıkarıldı. Höyükten çıkarılan eserler, Diyarbakır Müze Müdürlüğü'nce korumaya alındı.

Gre Fılla Höyüğü'nde 30 kişilik ekiple titiz çalışma yürütüldüğünü belirten Prof. Dr. Ökse, "Gre Fılla, günümüzden yaklaşık 10 bin 500 yıl önce kullanılmaya başlanmış. 'Kendale Hecela' olarak adlandırılan ikinci höyük ise M.Ö. 7'nci binde kullanılmaya başlanmış. Diyarbakır Müze Müdürlüğü başkanlığında 2 höyükte de 2018 ile 2022 yılı arasında kurtarma kazıları yürüttük. Ekibimiz hala orada, kazılar bitti. Suların yükselmesi nedeniyle sonlandırdık. Şu anda malzeme çalışması yapıyoruz. Çok hızlı ve uzun soluklu bir çalışma yaptığımız için; 2-3 yıl daha malzeme çalışmasını sürdürmek zorundayız" dedi.

Burada açığa çıkan mimari ve küçük buluntu, çağdaşı Göbeklitepe kültürüne olan benzerliklerin yanı sıra Yukarı Dicle havzasına özgü özellikler de barındırıyor. Oval planlı, yaklaşık 8-10 m çapında çukur yapıların içlerinde çatıyı taşıyacak şekilde dörder paye bulunuyor. Yapıların içinde dikili taşlar, havanlar, sunaklar, bazılarında hayvan ve insan heykelleri ele geçmiş. Bu yapılar inançla ilgili, sosyal yaşamın da bir arada bulunduğu ortak kullanım alanları olarak tanımlanıyor. Ortalama beş kez doldurulup tekrar inşa edilen yapıların içlerindeki taşlarla örülen dörder payenin taşıdığı ahşap çatı, yapının işlevini yitirmesinden sonra tabana yıkılarak yakılmış. Bu eylem, Neolitik Çağda yapıların da belli bir süre sonra insanlar ve diğer canlılar gibi ölmesi ve gömülmesi olarak niteleniyor. Her oval yapıyı çevreleyen dörtgen planlı konutlar da yaklaşık 5-14 kez üst üste yeniden inşa edilmiş.

2018’den beri yürütülen kazılarda çok ince bir çalışmayla temizlenip belgelenen 3 bin 233 eser Diyarbakır Müzesi’ne teslim edilmiş. Gre Fılla sakinleri bazalt, kireçtaşı ve kuvarsitten üretilmiş yassı baltalar, keserler, çekiçler, öğütme taşları, havanlar ve havanelleri gibi çeşitli sürtmetaş aletler ile olasılıkla kemik alet üretiminde kullanıldığı düşünülen oluklu taşlar, balık ağı ağırlıkları ve perdah taşları kullanmış. Yontmataş kesici, kazıyıcı ve delici aletlerini de çevresinde bulunan çakmak taşının dışında, Bingöl Dağlarından ve Nemrut Dağından getirdikleri obsidyenden (volkanik cam) üretmişler. Bazı ince keskilerin malahitten üretilmesi, en eski madencilik faaliyetlerini yansıtıyor.

Kazı bilim kurulunda Üniversitemizden Dr. Öğretim üyesi Üftade Muşkara ve Öğr. Gör. Dr. Ayşin Konak ile Gaziantep Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesinden uzman bilim insanları bulunuyor. Arkeolog, restoratör, antropolog ve sanat tarihçilerinden oluşan yaklaşık 30 kişilik ekipte bulunan Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalının dört doktora ve iki yüksek lisans öğrencisi ile Ankara Üniversitesinden bir doktora öğrencisi, bu kazılarda ele geçen malzeme ile doktora tezlerini yazıyor.