Tüm dünyada ortak olarak kutlanan 25 Eylül Dünya Eczacılık Günü kapsamında, toplum sağlığının korunması ve devamı için son derece önemli olan bu kutsal mesleğin dünü, bugünü ve geleceği hakkında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Bölümü Öğretim Üyelerinden Doç. Dr. Tuğçe DEMİRTAŞ ŞAHİN ile röportaj gerçekleştirdik.

Merhaba Tuğçe hocam, eczacılığın insan hayatı için önemi ile başlayalım röportajımıza isterseniz…
Eczacılık mesleği, insanın var olduğu tarihlerden beri bilinen en eski ve kutsal mesleklerden biridir. Mesleğin temel misyonu insan ve toplum sağlığını iyileştirmektir. Mevzuata bakarsak eczacılık; 18.12.1953 tarihli ve 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanunu'nu temel alan Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yönetmeliğe göre "hastalıkların teşhis ve tedavisi ile hastalıklardan korunmada kullanılan tabii ve sentetik kaynaklı ilaç hammaddelerinden değişik farmasötik tipte ilaçların hazırlanması ve hastaya sunulması; ilacın analizlerinin yapılması, farmakolojik etkisinin devamlılığı, emniyeti, etkililiği ve maliyeti bakımından gözetimi; ilaçla ilgili standardizasyon ve kalite güvenliğinin sağlanması ve ilaç kullanımına bağlı sorunlar hakkında hastaların bilgilendirilmesi ve çıkan sorunların bildiriminin yapılmasına ilişkin faaliyetleri yürüten sağlık hizmeti" olarak tanımlanmaktadır. Anlaşıldığı üzere eczacı; ilacın üretilmesinden sunulmasına, standardizasyonundan kalite güvenliğine kadar her aşamada toplum sağlığına ciddi katkı sağlar, konumu itibari ile de kişilere en yakın sağlık danışmanıdır.

Günümüzde eczacıların çalışma alanları nelerdir, bu konuda da bilgi verebilir misiniz?
Eczacılık Fakültesi mezunları; serbest eczanelerin yanı sıra kamu ve özel hastane eczanelerinde, ilaç ve kozmetik endüstrisinde, akademisyen olarak Tıp ve Eczacılık Fakültelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, analiz laboratuvarlarında, ecza depolarında, ilaç ve zehir merkezlerinde, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) gibi kamu kurumlarında, uzman eczacı olarak klinik eczacılık ve fitofarmasi alanlarında hastanelerde olmak üzere pek çok farklı alanda çalışma olanağına sahiptir.

Teknoloji ve bilimin gelişimi ile hayatlarımız da bir o kadar değişip gelişiyor. Peki 21. yüzyılda eczacılık nereye gidiyor?
Eczacılık sürekli değişen ve gelişen dinamik bir meslek. Son yıllarda farklı hastalıklara yönelik geliştirilen birçok yeni ilacın klinik kullanımda yerini alması, kullanıma giren ilaçların gittikçe daha etkili ve güvenilir olanlarının geliştirilmesi, özellikle hasta odaklı eczacılık hizmetini ön plana çıkarmıştır. İlacın hastanın ve hastalığının durumu gözetilerek seçilmesi ve kullanılmasının gereği ve önemi her geçen gün daha da artmaktadır. Bu bağlamda, eczacıların bireylerin sağlık durumları ve sorunlarına özgü tarafsız bilgiler sunarak danışmanlık yapması gündeme gelmektedir. Yalnızca ilaçlar için değil besin takviyeleri, dermokozmetik ürünler gibi ilaç dışı ürünlerin de bireyin yararına uygun olarak en akılcı biçimde kullanımının sağlanması hususunda eczacılık mesleği kritik bir yerde durmaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalar da eczacıların bireye özgü sağlık danışmanlığının hastaların yaşam kalitesini artırması bakımından çok önemli olduğunu vurgulamaktadır. Dolayısıyla eczacılık mesleği, bireyin sağlığının iyileştirilmesinde gittikçe daha da artan bir öneme sahip olmaktadır. Son yıllarda özellikle hasta tedavisinde daha etkin bir rol alan modern eczacılık olarak nitelenebilecek 'klinik eczacılık' kavramı ortaya çıkmıştır. Aslında az önce bahsettiğim gibi ilaç odaklı eczacılıktan hasta odaklı eczacılık uygulamasına doğru bir geçiş yaşanması ilerleyen dönemlerde klinik eczacılık ve bu kapsamda farmasötik bakım uygulamalarını daha önemli bir yere getirecektir.

Eczacılık mesleği tekrar tekrar bahsettiğimiz gibi toplum sağlığının korunması ve devamı için son derece önemli olan, insan hayatına doğrudan dokunan mesleklerden biri. Pandemi döneminde eczacılar ve eczacılık nasıl bir rol üstlenmiştir ?
Pandemi, özellikle serbest eczacıların toplum sağlığındaki yeri ve önemini daha da ortaya çıkarmıştır. Bilindiği gibi eczaneler, 31 Mayıs 2019 tarihinde Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan 2019/10 sayılı Genelge ile birinci basamak sağlık hizmeti veren kuruluşlar haline gelmiştir. Eczaneler, özellikle bu süreçte oluşan yoğunluk sebebiyle sağlık sisteminin düzenli işleyişinin korunması adına hastaların ilk başvurduğu ve doğrudan ulaşabildiği en önemli kurumlardan biri olmuştur. Eczacılar; kronik hastalığı olan raporlu hastaların hastanelere veya aile hekimine gitmeden eczaneler tarafından reçetelendirilmesi, ilaç ve sağlık danışmanlığı hizmetinin aksatılmadan verilmesi, alınan önlemlerin topluma aktarılması ve toplumun pandemi hakkında bilinçlendirilmesi gibi uygulamalarla pandemi ile mücadelede büyük katkılar sunmaktadırlar. Ayrıca eczaneler dışında, hastanelerde, üniversitelerde, kamu kurumlarında, ecza depolarında, endüstride, yani mesleğin her alanında görev yapan eczacılar, ilaç ve sağlık danışmanlığı görevlerini canla başla yerine getirerek pandeminin yol açtığı zararı en aza indirmek için çalışmaya devam etmektedir.

Günümüzde sıkça duyduğumuz akıllı ilaçlar eczacılığın neresinde yer alıyor, konu hakkında bilgi verir misiniz?
Akıllı ilaçlar, etken maddenin istenilen etki yeri ve hücre tipine seçici olarak yönlendirildiği hedefe yönelik ilaçlardır. Günümüzde bu ilaçları en çok kanser kemoterapisinde kullanmaktayız. Bu ilaçlar direkt olarak tümör hücrelerini hedef alırlar. Bu sebeple en önemli avantajları da yan etki profillerinin klasik kemoterapötiklere kıyasla oldukça düşük olmasıdır. Eczacıların özellikle üniversiteler ve Ar-Ge merkezleri bünyesinde bu ilaçların tasarımı ve geliştirilmesinde rol oynadığını söylemek mümkün.

Son zamanlarda hepimizin merakla takip ettiği konulardan biri olan yerli aşımız hakkında da siz değerli hocamızdan bilgi almak isteriz. Yerli aşımızın üretim sürecindeki çalışmalarda son durum ne?
Benim de sizin gibi takip ettiğim kadarıyla bildiğim şu anda Kayseri Erciyes Üniversitesi'nde geliştirilen ve Faz 3 çalışmaları yürütülmeye devam eden Turkovac aşımızın acil kullanım onayına müracaat edebilecek aşamaya gelmiş olduğu. Sağlık Bakanımızın son açıklamasına göre onay alması halinde ekim ayı içinde seri üretime geçileceği öngörülmekte.

Kocaeli Üniversitesi'nde eczacılık kapsamında hangi çalışmalar yürütülmekte ve alana ne gibi katkılarımız olmakta?
Bildiğiniz gibi Kocaeli Üniversitesi bünyesinde eczacılık fakültesi şu anda mevcut değil. Fakat biz Tıp Fakültesi çatısı altında, eczacılığın temel meslek bilimlerinden biri olan farmakoloji bilimine katkı sunmaktayız. Bu bağlamda Farmakoloji Anabilim Dalı çatısında gerek preklinik gerekse klinik çalışmalarda yer alarak ilaç araştırmalarında görev yapmaktadır. Ayrıca talep halinde hekimlere, eczacılara, diş hekimlerine ve diğer meslek kuruluşlarına ve bazı sivil toplum örgütlerine ilaç ve sağlık danışmanlığı hizmeti vermektedir.

Son olarak neler eklemek istersiniz?
Son olarak eczacılık mesleği adına genç eczacılar ve eczacı adaylarına kısaca çok kutsal bir mesleğe sahip olduklarını, mesleğin geleceğine karşı asla karamsar olmamalarını ve mesleğin daha iyi yerlere gelmesi için canla başla çalışmaları gerektiğini söylemek isterim. Çok teşekkür ediyorum.